W dniu 9 lutego 2022 roku pasjonaci chemii z I Liceum Ogólnokształcącego im. Stefana Żeromskiego w Opocznie wzięli udział w piątym wykładzie Akademii Ciekawej Chemii pt. „Przypadek czy wiedza i lata pracy – słów kilka skąd się biorą leki”. Wkład poprowadził dr Michał Piotrowicz, wykorzystując platformę Microsoft Teams.
Choroby towarzyszą ludzkości od zarania dziejów. Od wieków poszukiwane są substancje, które pomagają w leczeniu różnych schorzeń. Za ojca medycyny uznaje się Hipokratesa (ok. 460 p.n.e. – ok. 377 p.n.e.), którego sentencja „po pierwsze nie szkodzić” jest aktualna również w czasach obecnych i powinna być brana pod uwagę przy wprowadzaniu do użytku nowych leków.
Obecnie nad każdym nowym lekiem pracuje wielu badaczy: chemików, biologów czy biotechnologów, a sam proces jest długi, pracochłonny i nie zawsze kończy się sukcesem. Substancje poddawane są wielu testom mikrobiologicznym, toksykologicznym itp., aby pewnym było, że działanie terapeutyczne nie niesie za sobą wielu skutków ubocznych. Ale czy zawsze taką drogę pokonywał związek chemiczny, zanim stał się lekiem? – tego dowiedzieliśmy się podczas wykładu 9 lutego 2022r. Poruszane w nim tematy, dotyczące powstawania leków, zrodziły wiele pytań : Jak powstają leki? Skąd się biorą nowe leki? Jakie muszą spełniać cechy substancje, które będą lekami? Jakie są fazy badań klinicznych leków? oraz jakie instytucje zatwierdzają i dopuszczają do powszechnego użytku nowe leki? Wykładowca udzielił bardzo wyczerpujących i ciekawych odpowiedzi na te oraz jeszcze wiele innych pytań. Podczas wykładu dowiedzieliśmy się również, że wiele substancji leczniczych zostało odkrytych przez czysty przypadek. Do takich należy np. penicylina używana jako pierwszy na świecie antybiotyk o szerokim spektrum działania i praktycznie zerowej toksyczności dla ludzi i zwierząt. Odkrycie tej substancji przez Alexandra Fleminga całkowicie odmieniło oblicze medycyny, umożliwiając skuteczne leczenie infekcji bakteryjnych, które przed jej wynalezieniem bardzo często kończyły się śmiercią. Dowiedzieliśmy się, że podobnie przez przypadek odkryto również takie leki jak Diazepan (Valium) działający nasennie i uspokajająco czy np. Cyklofosfamid i Infostamid – pierwsze leki używane w terapii nowotworowej. Prelegent uświadomił również słuchaczom, iż trucizna też może być lekiem np. botulina wytwarzana przez bakterie jadu kiełbasianego, będąca silną neurotoksyną, została wykorzystana przez okulistów do leczenia zeza. Największą karierę jednak botulina zrobiła w medycynie estetycznej pod nazwą Botox. Jej zdolność do paraliżowania mięśni jest stosowana do iniekcji likwidujących lub niwelujących zmarszczki twarzy.
Po części teoretycznej odbyły się pokazy doświadczeń. Eksperymenty przygotowały studentki z Naukowego Koła Chemii Kosmetycznej. Mogliśmy obejrzeć:
Eksperyment nr 1 –Synteza aspiryny (kwasu acetylosalicylowego)
Eksperyment nr 2 – Oczyszczanie aspiryny na drodze krystalizacji
Eksperyment nr 3 – Określanie czystości aspiryny metodą TLC
Eksperyment nr 4 – Lampa Lawa
Pokaz slajdów z wykładu oraz doświadczeń wraz z opisem i fotografiami znajduje się na stronie internetowej ACCh. Zachęcamy do ich obejrzenia.
Emila Grochulska i Renata Sijer
